Το χρονογράφημα του Βάρναλη δημοσιεύτηκε στην Πρωία στις 21.9.1943 και περιγράφει ένα περιστατικό παρόμοιο με το πρόσφατο της Νέας Σμύρνης. Οι συνθηκες έχουν αλλάξει σε όλα, η θέση της γυναίκας σήμερα είναι πολύ διαφορετική, προς το καλύτερο, διαφορετικό είναι και το προφιλ των δύο γυναικών, ωστόσο το αδύνατο μέρος στην ιστορία εξακολουθεί να ειναι το ίδιο. Και ο τίτλος του χρονογραφήματος, «Η ευθύνη της» μου φαίνεται πως ταιριάζει και στο πρόσφατο συμβάν.
Η ευθύνη της
Πιθανό να πέρασε η επικαιρότητα, μα το ζήτημα είναι παντοτινό. Ήτανε δεκάξι χρονών, άμαθη του κόσμου, ίσως όμορφη, ίσως όχι, πάντως νέα―τρυφερό πλάσμα―και «κουρέλι» ―αφού ήτανε υπηρέτρια. Ήρθε από το χαμώγι του χωριού της κι ανέβηκε στο ψηλό διαμέρισμα της πολυκατοικίας. Όλ’ η πολιτεία ήτανε άγνωστος κόσμος. Αλλά πιο άγνωστος ήτανε ο μέσα της κόσμος. Κι αυτός στα τελευταία την έφαγε.
Τις πλαγιές των βουνών, με τα θυμάρια και τα θάμνα, τα πρόβατα και οι κότες, τ’ αντικατέστησε η λεωφόρο με την άσφαλτο, τα καμιόνια και η αμαρτωλή νύχτα. Δεκάξι χρονών! Μοναχή και «κουρέλι»! Δεν άξιζε τίποτα και δόθηκε για το τίποτα στον πρώτο ξελογιαστή. Παλιά ιστορία, που ίσως θα την ήξερε μονάχη αν δεν ακολουθούσαν οι φυσικές συνέπειες.
Έκανε παιδί. Μια κουβέντα. Όλη η ζωή της αναποδογυρίστηκε. Ούτε να το κρύψει το μωρό, ούτε να το φανερώσει μπορούσε. Να το κρύψει στο δωμάτιό της! Μήπως ήτανε κανένα σακούλι μπλιγούρι από το χωριό; Το μωρό φώναζε, θα την έπαιρνε γρήγορα χαμπάρι η κυρία. Και τότε; Πάει. Θα τη διώχνανε. Στο δρόμο μ’ ένα αίσχος στην αγκαλιά. Ούτε θα μπορούσε να ξαναβρεί άλλο σπίτι για να δουλέψει, ούτε και στους δρόμους να γυρίζει! Κι όταν θα το μάθαινε στο χωριό ο πατέρας ή ο αδερφός, θα τη σκοτώνανε. Αυτή η συνήθεια υπάρχει στον τόπο. Να ξεπλένεται η τιμή της οικογενείας με το αίμα της φταίχτρας. Όσο για τον φταίχτη αυτός είναι λεύτερος να βρει άλλο «κουρέλι» να το κουρελιάσει.
Κανείς δεν μπορούσε ν’ αμφιβάλλει πως τ’ αγαπούσε το παιδί της. Το ένστιχτο της μητρικής στοργής είναι δυνατότερο κι από τον έρωτα κι από το θάνατο. Πώς λοιπόν αποφάσισε να πετάξει το σπλάχνο της από το μπαλκόνι στο δρόμο; Δεν το αποφάσισε. Τη σπρώξανε στο έγκλημα οι άλλοι, η κοινή γνώμη.
Ποιος φταίει τώρα; Εκείνη ή εμείς; Κι όμως ακουστήκανε τόσες «ιερές αγαναχτήσεις» στον τύπο για τη νέα Μήδεια. Δηλαδή οι υπεύθυνοι ζητάνε και ρέστα.
Για να προστατευτεί ο θεσμός της οικογενείας, που είναι το κύτταρο του κοινωνικού βίου, τιμωρούμε τη γυναίκα κι αφήνουμε ατιμώρητο τον άντρα. Είναι σωστό αυτό; Να τιμωρούμε δηλαδή το αδύνατο μέρος και ν’ αθωώνουμε το δυνατό―εκείνον που έχει και πείρα της ερωτικής ζωής και μεγαλύτερη θέληση, ώστε να μην κάνει το κακό.
Με την ετεροβαρή ετούτη αυστηρότητα των νόμων και της κοινωνικής γνώμης, αντί να περιορίσουμε αυτού του είδους τα εγκλήματα, τα ευκολύνουμε. Αν ο νόμος σ’ αυτές τις περιστάσεις αναζητούσε τον πατέρα του παιδιού, τότε πολύ ολίγοι θα τ’ αποφασίζανε ν’ απατήσουν ένα αθώο κορίτσι. Αλλ’ αφού δε γίνεται αυτό, θα έπρεπε να γίνεται το άλλο: η κοινωνία να ανέχεται, αν όχι να προστατεύει, τα εξώγαμα παιδιά. Αλλά για να φτάσουμε σ’ αυτό το σημείο της προόδου, θα περάσουν ακόμα πολλά χρόνια. Θυμάμαι στο Παρίσι μια φοιτήτρια, που πήγε στην αστυνομία να βγάλει ταυτότητα.
―Πώς λέγεστε;
―Έτσι.
―Πόσο χρονών είσαστε;
―Τόσο.
―Παντρεμένη;
―Όχι.
―Πόσα παιδιά έχετε;
―Μα αφού σας είπα πως δεν είμαι παντρεμένη;
―Τι σημασία έχει!
Αυτού είναι το ζήτημα. Να μην έχει σημασία!
Αφού όμως δίνουμε σημασία, τότε να μη ζητάμε λόγο από τις άτυχες γυναίκες, γιατί δίνουνε κι αυτές περισσότερη σημασία από μας.
Ασφαλώς κάθε γυναίκα, που δεν μπορεί ούτε να κρύψει τον καρπό του ανόμου έρωτά της ούτε να τον φανερώσει (αυτό γίνεται όταν δεν έχει ανάγκη από κανένα) και καταφεύγει είτε στην έκτρωση και πεθαίνει κι η ίδια, ή στο έγκλημα και σκοτώνει το μωρό, ενεργεί με τέλειο θόλωμα του μυαλού σαν το κυνηγημένο αγρίμι. Κι αφού αθωώνουμε τους αδερφούς που σκοτώνουνε για λόγους τιμής, πρέπει να είμαστε πολύ επιεικείς και στις γυναίκες, που δεν ξέρουνε τι κάνουν στην εσχάτη τους απελπισία στο χείλος της αβύσσου!
samikefalonias 